Toegepaste kennis (kunde) kan machtig zijn. Maar kennis op zich heeft geen macht. Ten minste als we theoretische informatie onder kennis verstaan. Al stop je een geheugen (brein) vol met theoretische informatie dan wil het nog niet zeggen dat a. de kennis überhaupt in de praktijk wordt gebracht en b. de kennis dan op de 'juiste' manier wordt toegepast. Kennis is dus pas machtig als het manifesteert in de fysieke wereld. Maar eerst wat verstaan we onder kennis? En wat verstaan we onder macht? Hieronder staan twee willekeurige omschrijvingen die terug te vinden zijn op het internet.

Kennis: betekenis & definitie

'Kennis is een middel om ons gewone gedrag te stabiliseren na het opkomen van twijfel. Kennis zijn alle feiten en regels die men bewust kan aanleren, zich bewust worden en zo nodig overdragen op anderen. Kennis vormen alle concepten en processen die het mogelijk maken om te denken en te handelen (google)'.

Macht: betekenis & definitie.

'Macht is de invloed die een persoon, bedrijf of organisatie heeft op anderen. Als iemand macht heeft, doen andere mensen datgene wat hen wordt opgedragen'.

Wat mij opvalt (daarom schrijf ik dit soort blogs) is dat de algemene maatschappelijke perceptie vaak niet verder kijkt dan het 'topje van de ijsberg'. Ik doel hier uiteraard op de ijsberg metafoor van Mc Lelland. Voor iedereen bekend die interesse heeft voor het menselijke gedrag. Volgens dit model (ik weet niet of Mc Lelland het zo bedoeld heeft) bevinden kennis en vaardigheden zich in het topje van de ijsberg. Althans niet letterlijk maar figuurlijk. Het topje van de ijsberg symboliseert het voor de twee fysiologische ogen waarneembare gedrag van de mens. De vaardigheden dus. Het bewegen. Waarom wordt kennis & vaardigheden dan in één zin benoemd? Alsof kennis te zien is aan de buitenkant. En wat voor kennis wordt er overigens bedoeld? Cognitieve kennis? Affectieve kennis? Theoretische kennis? Praktische kennis? Zelfkennis? Etcetera.

Nee naar mijn mening kunnen we slechts het uiterlijke gedrag waarnemen met onze fysiologische ogen. Het oppervlak van de mens. Wat achter de huid plaatsvindt is niet direct te zien door onze fysiologische ogen. Wat wel ontwikkelt kan worden is inzicht (derde oog) opdoen over wat er achter die huid plaatsvindt. Binnenin het lichaam. De eerste diepere laag achter de huid. De fysiologie. Niet direct te zien met het oog echter wel te begrijpen en voor te stellen. Maar met de technologie van vandaag is ook de fysiologie steeds makkelijker indirect waar te nemen met het fysiologische oog. Via meetapparatuur.

Als we met kennis het denken of het denkvermogen bedoelen (en dat bedoelen wij volgens mij als samenleving) klopt het niet om kennis gelijk te stellen met vaardigheden. Het denken is niet waar te nemen van buitenaf. Of via een apparaat. Tegenwoordig kan men wel 'hersenactiviteit' meten of zien. Maar niet de gedachten zelf. Alleen een 'geoefend (derde) oog' kan aan het gedrag aan de buitenkant zien wat voor kennis iemand bezit. Maar zelfs dan blijft het een aanname. Bijvoorbeeld een acteur kan spelen alsof hij of zij heel veel kennis bezit. Door het gedrag te vertonen waarvan wij vinden dat dat bij een persoon met veel kennis hoort. Maar hoe ziet zulk gedrag er dan uit? Hoe gedraagt iemand met veel kennis zich?

Kortom uitspraken als 'kennis is macht' kunnen gevaarlijk zijn. Het gevaar is dat we als samenleving zulke uitspraken klakkeloos als waar aannemen. Zonder te beseffen wat er eigenlijk gezegd wordt. We onderzoeken voor onszelf niet eerst wat er bedoeld wordt met kennis. Als de algemene opvatting in de samenleving is dat kennis vooral theoretische informatie is dan kan ik wel verklaren waarom we niet verder dan het topje van de ijsberg kijken. Of is dit juist zo bedoeld? Wordt hierom kennis gelijkgesteld aan vaardigheden? Hebben we om deze redenen een onderwijssysteem waarin er getoetst wordt op voornamelijk kennis? Degene die het best data kan opslaan en vervolgens de data kan opzeggen (of opschrijven) wordt als beste gewaardeerd binnen dit systeem. Hoe beter je dit kunt hoe 'competenter' je bent. In dit systeem worden deze personen het succesvolst. 'Knappe koppen' komen het verst. Wat men veelal niet doorheeft door gefixeerd te zijn op 'de kop' is de vorming van de allesbepalende factor voor ons gedrag namelijk de emotie. Welke emotie vormen we in dit systeem door het hoofd of 'topje van de ijsberg' centraal te zetten?' De emotie dat het niet uitmaakt wat er onder die ijsberg zit. Met andere woorden dit systeem leert ons dat wat onder de ijsberg zit te negeren. Wij zijn allen zonder uitzonderingen een gehele ijsberg. Hierin bestaat geen onderscheid. Door middel van de kracht van herhaling (conditionering), die vanaf de geboorte begint, leren we ons te fixeren op het topje van de ijsberg. En dat wat onder de zeespiegel zit te negeren. Alleen aan de buitenkant zien we er verschillend uit. Aan de binnenkant zien we er hetzelfde uit. Door conditionering leren we ons te fixeren op de buitenkant en onze binnenkant te negeren. Alleen op deze manier kan er namelijk verdeeldheid worden gecreëerd die in feite niet echt is. Als we leren naar binnen te kijken kunnen we zien dat ieder mens als een ijsberg is. Maar wat nog belangrijker is om te leren zien dat die ijsberg gevormd is. Vormbaar. Met andere woorden het menselijk gedrag is gevormd ofwel geconditioneerd. Niet hoe maar wat we denken, wat we voelen en wat we doen is gevormd door herhaling. Waarom is dit inzicht zo belangrijk? Omdat er eerst ingezien zal moeten worden dat gedrag gevormd is. Vervolgens beseffen dat verandering dus mogelijk is. Sterker nog niet veranderen is onmogelijk. Maar het allerbelangrijkste is om in te zien dat je zelf de enige autoriteit bent die de touwtjes in de handen heeft. Zelfs als baby. Alleen toen was je er niet van bewust. Deze bewustwording is in feite 'de verandering'. Ik zeg verandering tussen haakjes want veranderen is iets wat altijd bezig is. Niets staat ooit stil. Verandering is het enige wat nooit verandert.

'YATUSANTI Just Words'

Michael Lapod 

Hoofdopleider VITEX Academy

'VITEX veranderingsmodel gebaseerd op de ijsberg metafoor van Mc Lelland. Hoe dieper onderin de ijsberg hoe moeilijker te veranderen. Boven de zeespiegel (topje van de ijsberg) is verandering het eenvoudigst'.